به گزارش سلامت نیوز هر چند علی سلاجقه آب پاکی را بر دستان متقاضیان پتروشیمی غیرقانونی بهبهان ریخت و به صراحت اعلام کرد که این پتروشیمی اجرایی نخواهد شد؛ اما تجربه تلخ بسیاری از طرح های لغو شده و دوباره از سر گرفته شده از جمله "طرح گردشگری آشوراده" این نگرانی را برای کنشگران و متخصصانی که به دلیل اثرات تخریب سرزمینی، مخالف احداث آن هستند ایجاد می کند که در دولت های بعدی و با آمدن رییس سازمانی دیگر با گرایش هایی متفاوت و گاه غیرمحیط زیستی امکان پیگیری مجدد و احیانا اجرای این پروژه پدید بیاید.
تجربه آمدن عیسی کلانتری پس از معصومه ابتکار این نگرانی را در بدنه جنبش محیط زیستی ایران ایجاد کرده است. این تجربه در دولت نهم نیز چند بار تکرار شد. یکبار با آمدن فاطمه واعظ جوادی که از محیط زیست هیچ نمی دانست و تا طی 4 سال آزمون وخطا آنرا درک کرد از صندلی پردیسان برداشته شد و بار دیگر محمدی زاده که استانداری مخالف محیط زیست بود و معلوم نشد چرا ناگهان از پردیسان سربرآورد؛ درست مانند نشستن عیسی کلانتری در جایگاه سکاندار کشتی محیط زیست کشور.
آغاز ماجرا
پتروشیمی بهبهان که به گفته آگاهان بدون طی فرآیند "مطالعات ارزیابی زیست محیطی" در هفته دولت کلنگ خورد به سرعت با واکنش کنشگران و متولیان محیط زیست خوزستان مواجه شد.
کنشگران تاکید کردند که بر اساس “سند آمایش سرزمین” استقرار صنایع آلاینده بالادستی و پایین‌دستی شیمیایی و پتروشیمی و صنایع پایین‌دستی نفت و گاز به دلیل وجود منابع کشاورزی، در این منطقه ممنوع است؛ ضمن اینکه پتروشیمی یک صنعت آب بر است که با شرایط کنونی خوزستان که حتی برای تامین آب شرب و کشاورزی نیز مشکل دارد نه تنها سازگار نیست که می تواند مشکلات جدی تری را در حوزه مدیریت منابع آبی این استان و در نتیجه در کشور ایجاد کند. مدیران نیز گفتند کلنگ زنی این طرح به دلیل فقدان مطالعات ارزیابی محیط زیستی، اعجاب انگیز است.
مخالفت سازمان محیط زیست
در این میان، علی سلاجقه رییس سازمان حفاظت محیط زیست نیز واکنش نشان داد. او به صراحت در جمع رسانه ها اعلام کرد که چون پروژه پتروشیمی بهبهان گزارش ارزیابی زیست محیطی ندارد از این رو از نظر ما کلنگی به زمین زده نشده و این طرح اجرا نمی‌شود.
سلاجقه در این باره از اصطلاح تلخی استفاده کرد که عمق وضعیت بحرانی محیط زیست کشور نمایان می شود. او گفت که « استخوان لای زخم های زیادی در بحث محیط زیست در کشور داریم که یا آگاهانه و یا ناآگاهانه این اتفاقات افتاده است و باید سریع تعیین تکلیف شود.»
او با اشاره به اینکه رییس جمهوری همواره تاکید دارد که گره‌های ذهنی مردم را باز کنید و گره های ذهنی برای مردم ایجاد نکنید، گفت که « متاسفانه در این قسمت به ویژه برای دوستداران محیط زیست، گره‌های ذهنی زیادی وجود دارد.»
سلاجقه درباره پتروشیمی بهبهان همان حرفی را زد که درباره "پتروشیمی امیرآباد" در جوار "ذخیره گاه زیستکره و تالاب بین المللی میانکاله" زده بود. او گفت:« از نظر ما کلنگی در بهبهان به زمین زده نشده است.»
وقتی سلاجقه درباره پتروشیمی امیرآباد چنین واکنشی نشان داد برخی به این گمان افتادند که لابد چون او قدرت نداشته جلوی این کلنگ زنی غیرقانونی را بگیرد برای همین از چنین واژگانی استفاده می کند. اما چندی نگذشت که سلاجقه لغو کامل پتروشیمی امیرآباد را اعلام کرد. موضع مشابه او درباره پتروشیمی بهبهان اما برای کنشگران محیط زیست امیدوارکننده بود؛ هرچند آنها هنوز نگران اجرای آن در دولت های بعد هستند.
رییس سازمان حفاظت محیط زیست همچنین به مخالفت رییس جمهور با کلنگ پروژه ها بدون ارزیابی زیست محیطی اشاره کرد و گفت که این در مجموع رویکرد دولت است و وزرایی که بیشتر در احداث پروژه‌ها نقش دارند نیز اذعان کرده اند که کلنگ هیچ پروژه عمرانی در کشور بدون مجوز محیط زیست به زمین نخواهد خورد و این اتفاق هم افتاده است. متاسفانه کلنگ پتروشیمی بهبهان به صورت مجازی به زمین زده شد و چون گزارش ارزیابی زیست محیطی ندارد ما می گوییم که هیچ کلنگی به زمین نخورده است؛ دولت و تمام همکاران در دولت متعهد شده اند طرح‌ها با مجوز محیط زیستی می توانند عملیات عمرانی داشته باشند و در غیر این صورت امکان اجرا وجود ندارد؛ این دستور رییس جمهور است و ما هم این روال کار را پیگیری می کنیم.»
خلاف "سند آمایش خوزستان"
محمد داسمه وکیل دادگستری و فعال محیط زیست در اینباره به سلامت نیوز می گوید:« در خصوص پتروشیمی بهبهان علاوه بر اینکه بدون "مجوز و گزارش ارزیابی اثرات زیست محیطی" اقدام به کلنگ زنی کرده اند و این خود نقض قانون است، نکته بسیار اساسی اینکه مزیدا حسب صفحات 31 و 32 سند چکیده "مطالعات آمایش سرزمین استان خوزستان"، این استان به 9 منطقه تقسیم شده که شهرستان آغاجاری، امیدیه و بهبهان منطقه 5 برنامه ریزی تعریف شده اند و صراحتا قید شده که « استقرار هر گونه صنایع آلاینده بالادستی و پایین دستی شیمیایی و پتروشیمی و صنایع پایین دستی نفت و گاز به دلیل وجود منابع کشاورزی در شهرستان بهبهان مورد تایید سند آمایش استان نمی باشد.»
داسمه افزود:« در گزارش "مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی" که جهت استحضار سران قوا تهیه شده آمده است که باتوجه اینکه پتروشیمی از صنایع پرمصرف آب محسوب می شود بدیهی است احداث پتروشیمی جز در کرانه های ساحلی خلیج فارس و دریای عمان، به مشکل کم آبی کشور می افزاید؛ لذا مقتضی است که در احداث واحدهای پتروشیمی در سایر مناطق کشور بازنگری شود. به ویژه با توجه به اینکه اغلب طرح هایی که اخیرا مجوز دریافت کرده اند واحدهای متانولی، اوره آمونیاکی است و مصرف آب در این واحدها بسیار زیاد است، بازنگری در طرح های موجود و پیشنهاد جابه جایی یا جایگزینی برای آنها ضروری است و به استناد این سند کاملا مشخص است جانمایی و مکان یابی دقیق این واحد پتروشیمی، منطقه ویژه اقتصادی بندرماهشهر فاز دوم می باشد.»
نامه ای برای لغو پتروشیمی
در همین ارتباط مشاور حقوقی کمیسیون محیط زیست، کشاورزی و منابع طبیعی مجمع ملی جوانان کشور با ارسال نامه ای به رییس کمیسیون محیط زیست، کشاورزی و منابع طبیعی مجمع ملی جوانان کشور از او درخواست کرد تا با توجه به تعارض های متعددی که در کلنگ زنی پروژه پتروشیمی بهبهان وجود دارد از طریق سازمان حفاظت محیط زیست کشور این طرح فاقد مجوز را سریعا متوقف کند.»
در این نامه به صراحت آمده است:«احتراما به استحضار می رساند علی رغم اینکه مطابق ماده 105 قانون برنامه سوم توسعه که در ماده 71 قانون چهارم توسعه هم مورد تایید و تنفیذ قرار گرفته و از احکام دائمی تلقی می‌شود- چرا که این حکم متعاقباً در آیین نامه اجرایی ماده 105 قانون برنامه سوم توسعه تنفیذی در ماده 71 قانون چهارم توسعه و ماده 192 قانون برنامه پنجم توسعه مصوب سال 1389 و آیین نامه ارزیابی اثرات زیست محیطی طرح‌های بزرگ تولیدی، خدماتی و زیربنایی کشور مصوب سال 1390 مورد تاکید و تصریح و تنفیذ قرار گرفت- تمامی طرح ها و پروژه‌های بزرگ کشور پیش از اجرا و در مرحله انجام مطالعات امکان سنجی و مکان یابی و براساسِ ضوابط پیشنهادی "شورایعالی محیط زیست کشور" و مصوبات هیأت وزیران باید مورد ارزیابی های زیست محیطی قرار گیرند و نتیجه تصمیم گیری نهایی کارگروه ارزیابی اثرات زیست محیطی و معاونت انسانی سازمان حفاظت محیط زیست کشور برای مجریان طرح ها الزامی است. لذا شروع به هرگونه عملیات اجرایی، کلنگ زنی، تجهیز کارگاه در طرح پتروشیمی بهبهان که فاقد این مجوزات می باشد برخلافِ قوانین آمره و قابل تعقیب قضایی می باشد.
ولی متاسفانه پتروشیمی بهبهان بدون مجوز زیست محیطی از سازمان حفاظت محیط زیست کشور و بدون مجوز از کارگروه ارزیابی اثرات زیست محیطی سازمان اقدام به کلنگ‌زنی و شروع به ساخت نموده که این اقدام برخلاف قانون می باشد. مضافا حسب سیاست های کلی نظام در بخش نفت و گاز ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری و بند 11 سند چشم انداز 20 ساله در بخش نفت و گاز تا افق 1404 و گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی به شماره مسلسل 14480، طرح های پتروشیمی زنجیره ارزش می بایست کنار مجتمع های بالادستی در سواحل شمالی خلیج فارس و دریای عمان یعنی آپ های رسمی ماهشهر، پارس جنوبی و یا چابهار باشند که مکان یابی صورت گرفته خلافِ ضوابط فوق الاشاره و انحراف در اجرای قانون می باشد. خواهشمند است از طریق سازمان حفاظت محیط زیست کشور این طرح فاقد مجوز را سریعا متوقف کنید.»
در ادامه نامه می خوانیم:« مزیدا حسب صفحات 31 و 32 سند چکیده مطالعات آمایش سرزمین استان خوزستان، این استان به 9 منطقه تبدیل شده که شهرستان آغاجاری، امیدیه و بهبهان منطقه پنج برنامه ریزی تعریف شدند و صراحتا قید شده که "هر گونه صنایع آلاینده بالادستی و پایین دستی شیمیایی و پتروشیمی و صنایع پایین دستی نفت و گاز به دلیل وجود منابع کشاورزی در شهرستان بهبهان مورد تایید آمایش استان نمی باشد."»
نابودی تالاب شادگان و بروز ریزگرد
داسمه همچنین با اشاره به اثری که این طرح آبخواربر روی تالاب شادگان دارد گفت:« از سوی دیگر به دلیل اینکه ما در بهبهان دریا نداریم و تنها منبع تامین آب پتروشیمی، "رودخانه مارون" است که اکنون منبع تامین آب "پالایشگاه بیدبلند" است بنابراین پالایشگاه باید از حقابه "تالاب شادگان" استفاده کند؛ این در حالی است که بخش زیادی از تالاب خشک شده و اگر این روند ادامه یابد، شاهد گرد و غبار در این منطقه خواهیم بود.»
آثار صنایع پتروشیمی بر انسان و محیط
"مرکز تحقیقات بیماری های غیرواگیر پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم دانشگاه شیراز" در گزارشی که بر روی سایت خود گذاشته است درباره " آثار آلاینده های صنایع پتروشیمی بر محیط زیست و سلامت انسان" نکات تکان دهنده ای را هشدار داده است.
در این گزارش آمده است:« بر اساس مطالعات انجام شده، اقامت در مناطق مسکونی مجاور با صنایع پتروشیمی منجر به افزایش ریسک ابتلا به سرطان کبد، ریه، مغز و خون خواهد شد. هم چنین این آلودگی ها باعث ایجاد مشکلات باروری، عقیم شدن، سقط و تولد نوزادان دارای نقص ژنتیکی می شود».
در ادامه این گزارش با اشاره به اینکه « بر اساس مطالعات و مستندات علمی ارایه شده در سال های اخیر، صنایع مرتبط با پتروشیمی انواع مختلفی از آلاینده ها را تولید می کنند که به صورت گاز، ذرات، لجن و پساب مایع در محیط زیست منتشر می کنند تاکید شده:« این آلاینده ها شامل هیدروکربنهای آروماتیک چند حلقه ای (PAHs)، فلزات سنگین، بنزن و مشتقات آن، سولفور دی اکساید، نیتروژن دیاکساید، هیدروژن سولفید، کربن منو اکساید و سایر مواد شیمیایی هستند که بیشتر آنها حتی در غلظتهای پایین نیز سمی بوده و قادرند اثرات سوء جبران ناپذیری بر اکوسیستم، محیط زیست و سلامت انسان داشته باشند.»
بر اساس این گزارش علمی، آلاینده های صنایع پتروشیمی از طریق تنفس، خوردن، آشامیدن و یا جذب از طریق پوست وارد بدن می شوند. به همین دلیل مقدار این آلاینده ها در هوا، مواد غذایی و نوشیدنی ها اندازه گیری می شوند.
بر اساس مطالعه ای که در مجله علمی The Lancet (سال 2013 ) منتشر شد افرادی که در معرض آلاینده های ناشی از صنایع پتروشیمی هستند نسبت به افراد ساکن در مناطق دارای اقتصاد کشاورزی امید به زندگی (که به عنوان یکی از شاخص های مهم سلامت محسوب می شود) کمتری دارند.
علیرغم وجود نگرانی در زمینه اثرات احتمالی آلاینده های مرتبط با صنایع پتروشیمی بر سلامت انسان، متأسفانه تاکنون مطالعات جامعی در زمینه بررسی اثرات آلاینده های صنایع پتروشیمی بر سلامت کارگران و کارمندان شاغل در مجتمع های پتروشیمی و افراد ساکن در مناطق نزدیک به این صنایع انجام نشده است.
در مطالعه ای که توسط یکی از دانشجویان بومی عسلویه در سال 1393 تهیه شده بود و در دومین کنفرانس ملی مخاطرات محیط زیست نیز ارایه شد نتیجه این بود که آلاینده های ناشی از صنایع پتروشیمی، سلامت جسمی و روانی برخی از مردم عسلویه را تحت تاثیر قرار داده است.
متخصصان همچنین تاکید می کنند که آلاینده های ناشی از صنایع پتروشیمی می توانند باعث ناپایداری کروموزومی و ایجاد موتاسیون های ژنتیکی گسترده شوند.
دکتر جمال قدوسی عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی در اینباره گفته است:« بر اساس تحقیقات انجام شده یکی از عوارض محیط زیستی پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها هوا است و یکی هم عوارض غیرهوا که شامل آب و خاک و گیاه می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد که اطراف بیشتر پالایشگاه‌ها مثل پالایشگاه تهران، شیراز، اراک، اصفهان، تبریز و کرمانشاه به صورت دایره‌وار، البته نه کاملا به صورت دایره چراکه به باد و ویژگی زمین بستگی دارد، تا فاصله معینی، میزان هیدروکربنهای نفتی بی‌نهایت بالا است.»
او درباره هیدروکربن‌ها می گوید:« آنها همراه با ترکیباتی هستند که وقتی وارد ساختار گیاه می‌شوند به انسان و حیوان منتقل می‌شوند. تجمع این ترکیبات، باعث سرطان در انسان می‌شوند. در واقع عوارض حداقلی آنها سرطان‌زایی است. بیشتر انتقال این ترکیبات و هیدروکربن‌ها از طریق گیاهان انجام می‌شود؛ به خاک منتقل می‌شود؛ در خاک جذب می‌شوند؛ بعد متاسفانه به گیاهان منتقل می‌شوند و بعد هم وارد گوشت حیوانات می‌شوند؛ من و ما می‌خوریم یا وارد سبزیجات می‌شوند که مستقیما به انسان منتقل می‌شوند. بدتر از همه این است که اینها به آب‌های زیرزمینی نیز منتقل شده و در آب‌های زیرزمینی خطرناک تر می‌شوند. یک جا وارد زمین می‌شوند و جای دیگر از زمین خارج می‌شوند. در مناطق، بسته به شرایط باد و شکل زمین، توزیع می‌شوند. گاهی تا کیلومترها دورتر هم می‌روند. بستگی دارد که شدت و مدت وزش باد چقدر باشد و ویژگی‌های زمین چه باشد.»
دکتر قدوسی همچنین تاکید می کند که بیشترین آلودگی ناشی از پتروشیمی‌ها متاسفانه در خاک است. آلودگی از طریق خاک به گیاهان، از طریق گیاهان به حیوانات و از طریق گیاه و حیوانات به انسان منتقل می‌شود.»
این استاد دانشگاه به اهمیت "مسیریابی" در این پروژه ها اشاره می کند و می گوید:«در انتخاب سایت پالایشگاه‌ها باید خیلی دقت کنند که کمترین عوارض زیست‌محیطی را داشته باشد و امن باشند. یعنی نگوییم اینجا بیابان است بسازیم و باد را نبینیم، عوارض موثر در پراکنده شدن آن را نبینیم. وقتی آلاینده‌ای از طریق پتروشیمی‌ها یا پالایشگاه در هوا منتشر می‌شود، باید انتشار آن را هم بررسی کنیم؛ ما اسم آن را مسیریابی می‌گذاریم.»
نظر شما